Một oxit kim loại, nhiều sắc màu cho gốm?

Trong các loại oxit kim loại để tạo màu cho men gốm thì oxit sắt thật có nhiều chuyện để bàn:

Oxit này tồn tại trong đất sét đỏ tự nhiên ở dạng Fe2O3. Khi nung gốm trong môi trường lò đủ oxy, tùy hàm lượng của oxit sắt pha trong men mà cho ra nhiều sắc độ men khác nhau, từ vàng nhạt đến nâu sẫm. Khuynh hướng cho ra màu vàng sáng hay nâu tối cũng liên quan đến các thành phần oxit khác trong men. Lớp men óng ánh bao phủ lấy gốm thật không hề đơn giản khi có khá nhiều oxit kim loại khác nhau sẽ cùng “hòa tấu” trong lò lửa để cho ra màu sắc sau cùng của gốm.

Trong môi trường lò khử (thiếu oxi) thì Oxit sắt 3 sẽ khử thành Oxit Sắt 2 (FeO) cho gốm màu xanh ngọc (cái màu chẳng liên quan gì đến dải màu phía trên) và có thêm khả năng trợ chảy cho men. Men chảy vẫn luôn cho nhiều yếu tố bất ngờ và nếu men chảy quá nhiều xuống chân gốm, dính vô tấm kê lò thì các bác mài chân cho gốm cứ chóng mặt mà mài thôi, không cẩn trọng thì thương tích đầy bàn tay vì những phần men dư thừa này hay tạo thành nhiều góc sắt bén.

Oxit sắt 3 có thể không được khử hoàn toàn để cho ra hỗn hợp vừa 2 vừa 3, và gọi là Fe3O4 (oxit sắt từ), lúc này men sẽ có những đốm li ti khá lạ mắt do hiệu ứng từ 2 loại oxit sắt 2 và 3 tạo nên. Chỉ một loại oxit trong thành phần có nhiều oxit khác nhau của men, cũng thật có nhiều thứ cần lưu tâm. Tạo màu sắc nhờ ngọn lửa, muốn có được màu men “trong mơ”, người thợ pha men thật không thể mơ màng dù chỉ một phút trong công việc của mình, vì sai một li, nó đi thật xa quá, là cả một chuyến lò mong mỏi bao ngày đêm.